Verloop Kastanjebloedingsziekte in de hoofdstad Tien jaar na de eerste ontdekking van ´bloedingsvlekken´ op kastanjebomen, is in 2012 weer de balans opgemaakt van de kastanjebloedingsziekte in de hoofdstad. In 2005 vond een eerste inventarisatie plaats, waarbij alle gemeentelijke kastanjes in de stad zijn beoordeeld op de aanwezigheid van de ziekte en de ernst er van. In de jaren daarna is steeds steekproefgewijs bij steeds dezelfde bestanden het verloop gemonitord. Al deze steekproeven zijn door dezelfde persoon* uitgevoerd om de beoordeling van de mate van aantasting zo eenduidig mogelijk te laten zijn. Wat is het belang van deze inventarisaties? Zoals wellicht bekend is er (nog) geen remedie tegen de kastanjebloedingsziekte. De veroorzaker van de ziekte is de bacterie Pseudomonas syringae pv aesculi, een bacterie die van nature overal op en rond de kastanje aanwezig is. Waarom en op welk moment de boom dan toch ziek wordt, is nog onbekend. Met de regelmatig uitgevoerde inventarisaties willen de boombeheerders van Amsterdam vooral kennis vergaren over de ernst en de uitbreiding van deze aantasting. Daarnaast is deze kennis van belang voor het bepalen van de strategie ten aanzien van kastanjes: welk budget moeten we reserveren voor de gevolgen van de ziekte; wat kunnen we communiceren aan belanghebbenden; hoe gaan we in de hele stad eenduidig om met beleid en beheer. * Pierre van der Wielen van Groenadvies Amsterdam BV.
Ontwikkeling kastanjebloedingsziekte Maar het toch wel belangrijkste doel van de inventarisaties is het waarborgen van de publieke veiligheid. Want hoe ontwikkelt de ziekte zich en wanneer is de zieke boom nu onveilig? De aantastingen van het hout zijn moeilijk zichtbaar. Bij het verwijderen van aangetaste bast blijkt de achterliggende houtstructuur soms vérgaand bros. Het gebeurt ook regelmatig dat er takken uit de kastanje breken of dat de boom in zijn geheel afbreekt. Welk moment bepaalt nu het besluit de boom te kappen? Een handvat hiervoor kan zijn de mate van baststerfte maar bijvoorbeeld ook de aanwezigheid van secundaire aantasters. Wanneer in de boom een secundaire aantasting aanwezig is, gaat de breukvastheid van de boom in rap tempo achteruit. Zie ook het artikel van Jan Hilbert (Copijn Boomspecialisten) in Tuin en Landschap (19 2013).
Enkele voorbeelden van bomen met secundaire aantastingen zoals fluweelpootje en oesterzwam en de mogelijke risico’s.
Jitze Kopinga, onderzoeker bij Alterra (Wageningen UR), heeft de resultaten van de inventarisatie van 2012 uitgewerkt en vergeleken met die van de voorgaande jaren. Zijn conclusies en statistische interpretaties zijn verwerkt in het rapport van Groenadvies Amsterdam BV aan de gezamenlijk groenbeheerders van de Amsterdamse stadsdelen. Het eerste dat opvalt is de verlaging van het percentage gezonde bomen: was in 2010 nog 67% van de kastanjes gezond, in 2012 was dit nog maar 55%. Deze verlaging is over de hele stad ongeveer gelijk. Van de aangetaste bomen vallen de meeste in de categorie 'matig aangetast'. De zwaarst aangetaste bomen zijn te vinden onder de halfwas-bomen.
Rood versus wit Onder boombeheerders en andere 'groene' werkers leeft al enige tijd het idee dat de laatste jaren juist meer rode kastanjes ziek worden dan witte. De jongste inventarisatie geeft deze praktijkwaarnemers gelijk. Vooral vanaf 2010 is de stijging van het aantal aangetaste rode kastanjes aanzienlijk hoger dan van de witte kastanjes. Van deze laatste is het niveau niet veel hoger dan dat van 2007. Nu is het wel zo dat in de afgelopen jaren al veel 'witte' bomen zijn verwijderd waardoor nu in verhouding meer 'rode' bomen op de kaplijst zijn gekomen.
Toch geen stabilisatie Na een toename van (de mate van) aantastingen tussen 2005 en 2007, leek de 'groei' van de ziekte in 2008 iets te zijn afgenomen. Helaas léék, want na 2008 is het percentage zieke bomen weer toegenomen en ook de ernst van de aantastingen is toegenomen. Naar verwachting zal op korte termijn 2,5% van de bomen uit de steekproefbestanden moeten worden verwijderd. Daarmee is het einde nog niet in zicht; waarnemingen elders in het land laten aantastingspercentages zien van 90 of zelfs 100%. In Amsterdam zijn deze verschijnselen sporadisch ook al waargenomen.
Hoe te herkennen? Wat zijn nu de kenmerken van zwaar aangetaste bestanden. We zetten ze op een rijtje: - Grootschalige verkleuring van de kronen. In slechts enkele dagen tijd blijken kronen van een redelijk vitaal groen naar vaal geel te verkleuren. - Bomen blijken midden in het groeiseizoen plotseling af te sterven. - Pleksgewijs treden veel secundaire aantastingen op. - Steeds meer gesteltakken en stammen breken af. - De veiligheid van de aantaste halfwas kastanjes neemt snel af.
Zorgplicht In het kader van de zorgplicht is het aan te raden om de keuringsfrequentie van aangetaste kastanjes te verhogen. Voor licht en matig aangetaste bomen adviseren we een jaarlijkse keuring. Voor matig aangetaste bomen met veel bast- en kroonsterfte én voor zwaar aangetaste bomen is een halfjaarlijkse keuring het advies. Bij deze keuringen is het van belang de bevindingen goed vast te leggen in een beheersysteem en dan met name de mate van aantasting, de al dan niet aanwezigheid van grootschalige baststerfte en de al dan niet aanwezigheid van secundaire aantastingen. Voor gezonde kastanjes is er geen reden om de keuringsfrequentie te verhogen.
Hoe nu verder met de kastanje? Zoals al eerder gezegd is de bacterie overal op en rond kastanjes aanwezig. Het enkele jaren geleden gegeven advies om niet te snoeien is hiermee achterhaald. Wel blijft het advies van kracht om terughoudend te zijn met het aanplanten van grotere bestanden. Maar tegen het inboeten van jonge bomen om gaten in de rij op te vullen, zijn geen bezwaren.
|
